Muros

A historia da vila de Muros comeza fai xa moito tempo, posiblemente arredor do século X, cando o rei D. Sancho IV mandou repoboar este lugar que comprendía dende O Ézaro ata a actual Ponte Nafonso a través dun foro, e o seu primeiro nome coñecido é o de Puebla de Muro. O primeiro documento xerado por esta decisión do rei e que proba a súa existencia como vila pertence ó ano 1286, anque é posible que este lugar xa estivese habitado en séculos anteriores, como o demostran os importantes restos prehistóricos diseminados por todo o municipio (gran cantidade de castros, restos de calzadas romanas e numerosas estacións de arte rupestre, entre os que destacan pola súa singular beleza e calidade de factura os petroglifos de Louro e Serres). Outro documento que proba a dependencia que vaite-la vila da Mitra Compostelana en estes primeros tempos é o privilexio de cesión que se fixo da mesma non ano 1298 respondendo a unha doazón do rei Fernando IV, en virtude do cal Muros deixa de ser Vila Realenga para pasar a depender da Igrexa de Compostela. Será neste momento cando desaparezan do seu escudo o castelo e o león, símbolos dos reis de Castela, para figurar nel dúas vieiras que representan á Igrexa Compostelana.

O primeiro emplazamento parece ser que se correspondía coa parte sur do actual. Pasado o tempo esta pequena vila foi ganando en importancia e por tal motivo non ano 1520 foi circundada por unha muralla de entre tres e catro metros de grosor que alcanzaba os sete metros de altura, e que dividía á poboación en dous barrios perfectamente delimitados: o da Cerca e o da Xesta.

A porta principal que daba acceso ó recinto do pobo era a Porta da Vila, que se localizaba nas proximidades da actual Casa Consistorial, e estaba flanqueada por dúas poderosas torres defensivas. Outras dúas portas e dezaoito torres almenadas que superaban os once metros de altura completaban o amullaramento defensivo da vila, que terminou de desaparecer non fai moitos anos ó igual que as fortificacións que velaban pola seguridade dos seus habitantes: o Castelo, construído polo marqués de Cerralbo a finais do século XVI nas inmediacións da vella lonxa, e que contaba no século XVIII coa presencia de doce cañóns; a Torre Vella, emprazada no barrio do Carme; e o Forte de Monte Louro, que fora construído non ano 1520 por orden do arcebispo D. Alonso III de Fonseca para defender a enseada de Louro dos ataques de piratas e invasores, e que estaba considerado como o punto defensivo máis importante de Muros, chegando a contar en algún tempo con dezaseis cañóns. .

A historia da vila que estivo gobernada por o Concello que se reunía non atrio da actual Igrexa parroquial de San Pedro, está animada cunha sucesión de feitos importantes que marcaron tanto a súa fisonomía, de fondas raíces medievais, como o carácter das súas xentes. Así un acontecemento de gran importancia histórica tivo lugar non ano 1544, cando a Armada Española, ó mando do almirante D. Álvaro de Bazán, derrotou á escuadra francesa na batalla de Muros. Tempo despois, concretamente non mes de marzo do ano 1809, os habitantes de Muros non poideron evitar que o pobo fora destruído polas tropas napoleónicas en tan só doce horas, dentro dos sucesos acaecidos durante a Guerra da Independencia. Nesta loita a vila quedou arrasada e ademais das pérdidas humanas e materiais (190 casas foron totalmente destruídas) contabilízase a desaparición do Arquivo Municipal, que foi presa das lapas, co cal perdeuse a maioría da documentación histórica.

O seu porto, de gran tradición, berce de mariñeiros ilustres, é xa dende o século XV considerado como un dos mellores de Galicia e incluso é así denominado polo rei de Castela Juan II, que ademais o habilitou para exportar e importar.

A historia de Muros non se podo desligar pois da importancia comercial de su porto e do mar e esta combinación cobra máis importancia aínda se cabe coa chegada do século XIX. Neste momento é cando fan presencia na vila de empresarios cataláns que se instalan en Muros para inaugurar, tanto no núcleo como nas parroquias que dan ó mar, toda unha serie de fábricas de salazón (máis de treinta de sardiña e arenque fundamentalmente) que marcaron tanto a vida laboral deste pobo como a súa fisonomía, pois a tipoloxía característica destas factorías xunto ós moitos asteleiros que funcionaron tamén aquí, contribuíron a acentuar o aspecto pintoresco e evocador desta poboación mariñeira.

A importancia histórica de Muros é pois incuestionable e proba de elo está nas múltiples ocasións en que foi visitada por monarcas da Corona de Castela. A última visita real estivo a cargo da raíña nai María Cristina, do rei Alfonso XII e das súas irmás que estiveron na vila a principios de século, chegando nunha flota composta por numerosos barcos que durante uns días atracaron non muelle da vila. Os monarcas e o seu séquito recorreron as rúas e prazas de Muros e estuvieron de acordo en afirmar a beleza desta localidad e a importancia de seu pasado histórico.